HOOGENSTEIN L (2009) Samenvattingen themadag Vogels en recreatie: Genieten van vogels - tot welke grens?. LIMOSA 82 (1): 43-0.

Waar vogels zijn, zijn mensen. Dan is het logisch dat beide groepen zich soms letterlijk in elkaars vaarwater begeven. Hoe gaat Vogelbescherming Nederland (VBN) in de praktijk om met 'recreatie'? VBN is geen grootgrondbezitter en geen gegevensbeherende instantie, maar een belangenorganisatie. Om te weten wat er in de praktijk allemaal speelt op het gebied van verstoring van vogels vormen de vrijwillige 'WetlandWachten'de ogen en oren van VBN in het veld. Samen met hen probeertVBN haar bijdrage te leveren in de bescherming van vogels in (en) grote natte natuurgebieden. Elk jaar stellen de WetlandWachten een rapportage op, waarin onder andere staat welke conflictsituaties er zijn opgetreden. Een aspect dat de laatste jaren steeds vaker boven komt drijven is verstoring door diverse vormen van recreatie.
      De dikke Van Dale geeft als definitie bij "recreant""iemand die recreëert", oftewel iemand die zijn/haar vrije tijd aan het besteden is. Zo gedefinieerd kan iedereen die zich niet-professioneel in de natuur beweegt als recreant worden beschouwd, zelfs vogelaars. Dit impliceert ook dat de diversiteit aan soorten recreanten in belangrijke vogelgebieden groot is: van jetskiër tot nordic walker, van kitebuggiër tot duiker en van ballonvaarder tot schaatser.
      Welke trends kunnen binnen de ontwikkeling van recreatie worden waargenomen? Een veel gehoord misverstand is dat mensen meer in de natuur zijn te vinden doordat de hoeveelheid te besteden vrije tijd is toegenomen. Het klopt dat mensen meer vrije tijd krijgen, maar de invulling daarvan krijgt veelal vormin versterking van het sociale circuit en het gezinsleven, en niet in een toegenomen natuurbezoek. Wel neemt de recreant in aantal toe en neemt ook de lengte van het recreatieseizoen toe. Dit hangt ten dele samen met aantrekkelijkere weersomstandigheden in voor- en najaar en met de opkomst van nieuwe sporten die jaarrond beoefend kunnen worden, zoals kitesurfen. Samengevat betekent dit dat het recreatiefmedegebruik van natuurgebieden is toegenomen.
      Deze toename vindt zijn weerslag in hoe de grote natuurbeherende instanties met recreanten omgaan. Bladen zoals Natuurbehoud (Natuurmonumenten) en Onverwacht Nederland (Staatsbosbeheer) laten frequent zien beleven. Dat schept verwachtingen: wanneer mensen actief worden uitgenodigd om naar buiten te gaan, dan moet dat ook ter plaatse, ín de natuurgebieden, worden gefaciliteerd. Beide natuurorganisaties duwen zichzelf daardoor steeds meer in de positie van recreatieondernemer. Wanneer vogels en recreatie elkaar ontmoeten vraagt dat vanuit de Natuurbeschermingswet en de Floraen Faunawet om een effectbepaling. Niet alleen kennis van vogels is daarbij relevant maar ook kennis over recreatie. Bekend moet zijn hoe en welke delen van het gebied worden gebruikt en om welke aantallen en soorten het gaat, bij zowel recreatie als vogels.
      Wanneer een van deze twee pijlers grotendeels ontbreekt is het onmogelijk om een goede effectbepaling uit te voeren. Vooral over de recreatie is de benodigde informatie echter vaak ontoereikend. Naast kennis van recreatie en vogels is ook kennis van effecten van recreatie op vogels nodig. Krijgsveld et al. (2008) geven een overzicht van wat er nu bekend is, inclusief vlucht- en alertafstanden. Hoewel het rapport een verzameling is van relevante literatuur waarin specifieke onderzoeken op specifieke locaties met specifieke soorten worden behandeld, en elke te toetsen situatie c.q. effectbepaling op zichzelf uniek is, levert het rapport belangrijke handvatten ter ondersteuning van de effectbepaling.
      Het is interessant om de nadruk te leggen op conflictsituaties, maar interessanter is het zoeken naar oplossingsrichtingen ter voorkoming van verstoring van vogels. De beste oplossing is het creëren van grootschalige, robuuste natuur, waarin het mogelijk is om levensvatbare populaties van vogelsoorten en recreatie naast elkaar te laten bestaan. Wanneer serieuze schaalvergroting geen optie is kan zonering een belangrijke oplossingsrichting vormen. Zonering in ruimte kan leiden tot het scheiden van gebiedsdelen voor respectievelijk recreatie en vogels. Daarnaast kan ook zonering in de tijd efficiënt zijn wanneer overlap bestaat tussen het recreatieseizoen en de aanwezigheid van belangrijke vogelconcentraties. Deze overlap kan tenietworden gedaan door (delen van) een gebied in een bepaalde tijd van het jaar af te sluiten voor recreatie. Daarnaast kan door verschillende vormen van recreatie samen te brengen meer ruimte worden gecreëerd voor de natuur. Voorkomen van verstoring blijft altijd het uitgangspunt. hoe mooi de natuur is, en vooral ook hoe mooi het is om zelf die natuur te.

[gratis pdf] [english summary]