KRIJSVELD K (2009) Samenvattingen themadag Vogels en recreatie: Reacties van vogels op recreatie: waar. wanneer en hoe leidt recreatie tot verstoring?. LIMOSA 82 (1): 44-45.

Op basis van een literatuurstudie voor Vogelbescherming Nederland zijn de effecten van diverse vormen van recreatie op vogels in kaart gebracht. Hiervoor zijn 400 publicaties over onderzoek naar de effecten van recreatie op vogels bekeken (Krijsgsveld et al. 2008). De verstorende effecten die zijn aangetoond zijn legio, en lopen uiteen van fysiologische stressreacties tot gedragsveranderingen zoals stoppen met foerageren of vluchten, veranderingen in verspreiding en dichtheid en verlaging van broedsucces en overlevingskansen.
      Op land zijn de effecten relatief beperkt. Dicht bij wandel- en fietspaden neemt de dichtheid en diversiteit van broedvogels weliswaar af, maar de afstand waarover dit gebeurt is beperkt. Wanneer van paden wordt afgeweken of wanneer de dichtheid aan paden te groot wordt zijn de effecten disproportioneel groter. Verreweg het grootste verstorende effect treedt op door niet aangelijnde honden. Op het water zijn de effecten groter door een combinatie van grote verstoringsafstanden (open habitat), langduriger verstoring, grote aantallen vogels en hoge recreatiedruk. De grootste verstoring op water treedt op door kitesurfers met hun onvoorspelbare bewegingen van de kite hoog in de lucht en hun geringe diepgang, en door speedboten die veel geluid produceren, in korte tijd grote afstanden afleggen en eveneens onvoorspelbaar over het water bewegen. Bij uitstek op het water geldt daarentegen dat effecten worden beperkt doordat de grootste aantallen watervogels voorkomen in het winterhalfjaar, terwijl de waterrecreatie zich grotendeels beperkt tot het zomerhalfjaar. Effecten van boten in vaargeulen zijn beperkt door hun voorspelbare gedrag, en vogels in ondiepten weten zich veilig voor boten met een grote diepgang. Luchtrecreatie heeft van alle vormen van recreatie de grootste verstorende effecten in die zin dat de grootste percentages vogels vluchten over de grootste afstanden. Verstoring door vliegtuigen duurt echter kort doordat deze ook snel passeren en in die zin zijn de effecten beperkt. Helikopters en sportvliegtuigen veroorzaken de meeste verstoring door – wederom – hun onvoorspelbaarheid in voorkomen, hun grote geluidsproductie en geringe vlieghoogtes.
      Grotere vogelsoorten vluchten op grotere afstand dan kleinere soorten. Ook in open habitat is de verstoringsafstand groter. Niet alleen de verstoringsafstand bepaalt echter de mate van verstoring, maar ook verstoringsduur en het aandeel van de aanwezige vogels dat wordt verstoord. De ernst van een verstoring komt niet alleen tot uiting in vluchtgedrag. Vogels met jongen bijvoorbeeld zullen niet gauw vluchten, maar verstoring van deze vogels kan wel resulteren in een lager broedsucces. Bij het bepalen van verstoringsgevoeligheid moet dus niet alleen rekening worden gehouden met verstoringsafstanden, maar ook met de kwetsbaarheid van de vogel. Verstoringsgevoelig zijn bijvoorbeeld broedende vogels, vogels op trek en vogels die een habitat gebruiken dat beperkt beschikbaar is. Kustbroedvogels zoals Strandplevieren, Bontbekplevieren en Dwergsterns vormen een goed voorbeeld. Hun broedhabitat is slechts zeer beperkt beschikbaar doordat vrijwel al onze stranden zijn opengesteld voor recreatie. Zonder recreanten schieten de broeddichtheid en het broedsucces van deze soorten omhoog. Dit geeft de ernst van verstoring door recreatie voor deze soorten aan.
      Het verstorende effect van recreatie hangt dus af van de verstoringsgevoeligheid van de vogel en van de intensiteit, het type en gedrag van de verstoringsbron. De kennis die door alle studies beschikbaar is gekomen over de effecten van recreatie op vogels kan worden toegepast in beheer en inrichting van natuurgebieden. Zo kan verstoring van vogels worden beperkt en kan de natuurwaarde van deze gebieden gewaarborgd blijven.

[gratis pdf] [english summary]