WINDEN J VAN DER & DIRKSEN S (2005) De Krooneend: exoot of gewoon exotisch mooi?. LIMOSA 78 (4): 139-144.

De Krooneend is met z'n exotische uiterlijk één van de mooiste eendensoorten van Nederland. Wellicht om deze reden wordt sinds jaar en dag gespeculeerd over de herkomst van deze zeldzame juweeltjes. Dat leidde ertoe dat de soort in de jaren tachtig en negentig niet alleen werd opgenomen op de Rode Lijst van bedreigde en karakteristieke Nederlandse broedvogels, maar ook in één adem werd genoemd met exoten als Mandarijneend en Nijlgans. Een wilde herkomst werd daarmee openlijk betwijfeld. Exoot of inheemse broedvogel? Reden genoeg om de feiten over Krooneenden eens op een rijtje te zetten en in de belevenissen van jachtopzieners in het verleden te duiken.

De Krooneend Netta rufina is in Nederland een weinig talrijke vogelsoort die in de jaren zeventig fors in aantal was afgenomen (van der Winden et al. 1994). Verbeteringen in de waterkwaliteit en herstel van kranswiervegetaties leidden sinds het eind van de jaren tachtig tot een duidelijke populatiegroei (Dirksen & van der Winden 2002). De aanleiding voor dit artikel is een opmerkelijk verschijnsel in de 'statusbeschrijving' van de soort in Nederland. De Krooneend is één van de weinige vogelsoorten in Nederland die op de Rode Lijst van bedreigde vogels stond (Osieck 1986, Osieck & Hustings 1994) en tegelijkertijd als 'exoot' werd opgenomen in een tweetal overzichtspublicaties over exoten in Nederland (Lensink 1996a,b). De definitie van een exoot wordt door Lensink (1996a,b) in eerste instantie omschreven als ":...vertegenwoordigers van vogelsoorten of populaties die niet tot onze avifauna behoren of hebben behoord en wiens voorkomen aanwijsbaar is gelieerd aan het handelen van de mens (ontsnapping of vrijlating)". Deze definitie wordt later in dezelfde artikelen, bij de motivatie voor het opnemen van de Krooneend, afgezwakt tot: "...er sterke aanwijzingen zijn dat (een deel van) de vogels uit gevangenschap afkomstig is". Deze afzwakking maakt de definitie zeer veel ruimer omdat in die situatie bijvoorbeeld ook Ooievaar Ciconia ciconia en Raaf Corvus corax in Nederland exoten zouden zijn. Deze soorten worden echter niet besproken in het betreffende artkel, zodat de auteur dit kennelijk niet helemaal zo heeft bedoeld. Dat aandacht hiervoor niet alleen filosofisch of ornithologisch van belang is, komt doordat het karakteriseren van een soort als exoot ook grote beleidsmatige gevolgen kan hebben. Voor sommige als exoot te boek staande soorten wordt afschot of andersoortige verwijdering van individuen als een gerechtvaardigde natuurbeschermingsactiviteit gezien. Dit strookt uiteraard niet met het tegelijkertijd voorkomen van een soort op de Rode Lijst. Het leek daarom zinvol de definities eens goed te doorlopen en de historische kennis over de Krooneend in Nederland daarmee te vergelijken. Krooneend Netta rufina

[gratis pdf] [english summary]