PROP J, OUDMAN L, BOER H DE, GERDES K, UBELS R & WOLTERS E (2012) Wadvogels in de Dollard Herstel van aantallen of aantasting van een natuurlijk systeem?. LIMOSA 85 (1): 1-12.
De Waddenzee is een dynamisch gebied en van
immens belang voor trekvogels. De waterkwaliteit
staat er echter onder druk als gevolg van vervuiling
door menselijk handelen. Dat dit voor vogels
grote consequenties kan hebben blijkt uit veranderingen
in het voorkomen in de Dollard, waar al
meer dan vier decennia maandelijks watervogeltellingen
worden uitgevoerd.
Brakwatergetijdengebieden behoren tot de meest bijzondere
ecosystemen, met een grote diversiteit aan fysische
omstandigheden. Voor vogels zijn dergelijke gebieden van
groot belang als pleisterplaats tijdens de trek of als plek om
te overwinteren. In Noordwest-Europa zijn brakwatergetijdengebieden
zeldzaam geworden, en de restanten zijn vaak
afgetakeld door menselijke ingrepen. De Dollard, onderdeel
van het Eems-Dollard estuarium op de grens van Nederland
en Duitsland, is een sprekend voorbeeld van een brakwatergetijdengebied
dat te lijden heeft onder industrialisering
en intensivering van de landbouw in het achterland (van
der Welle & Meire 1999). Zo trad gedurende een groot deel
van de vorige eeuw ernstige vervuiling op door organisch
afvalwater uit de aardappelzetmeelindustrie dat via het binnenlandse
waterstelsel op de Dollard werd geloosd. De vervuiling
door het organisch afval bleek een sterk effect te hebben
op het natuurlijk systeem van de Dollard (Essink 1998).
Waar de zuurstofloze prut het gebied binnenstroomde stierf
het bodemleven af. Op grotere afstand van het inlaatpunt
waren de gevolgen minder radicaal, maar niet minder belangrijk
voor wadvogels. Ten eerste werden bodemdieren
die uit zuurstofgebrek naar de oppervlakte kwamen (Kristensen
1983) een gemakkelijke prooi voor vogels die op de
platen voedsel zochten. Ten tweede, fungeerde het organisch
afval, nadat het was verdund met zeewater, als meststof
die de productie van bodemdieren, vooral wormen, op
de wadplaten sterk stimuleerde (zie ook Nielsen et al. 2004).
In de jaren zeventig werd een begin gemaakt met het terugdringen
van de vervuiling door zuivering van afvalwater bij
de fabrieken, een proces dat 20 jaar zou duren (Essink 1998).
De invloed op de vogelbevolking bleek groot, en in de jaren
dat de afvallozingen werden verminderd, halveerden de
aantallen wadvogels in het gebied (Prop 1998).
Hier beschrijven we hoe de vogelstand in de Dollard zich
ontwikkelde na het stoppen van de lozingen, 15 jaar geleden.
We richten ons hierbij op de soorten die leven van
dierlijk en plantaardig voedsel op de wadplaten. We doen
dat tegen de achtergrond van recente verschuivingen van
wadvogels in de Nederlandse en internationale Waddenzee
(Ens et al. 2009, Laursen et al. 2010). Deze veranderingen in
verspreiding en aantallen hebben te maken met overbevissing
van schelpdieren, maar ook met de gevolgen van eutrofiƫring
en het terugdringen daarvan. Dit artikel sluit aan op
een eerdere publicatie over de ontwikkeling van de vogels
in de Dollard in de jaren 1976/77-1995/96 (Prop 1998). Deze
gegevens hebben we ook in de huidige analyse betrokken.
[pdf alleen voor leden] [english summary]
|