(2011) Themadag: Kleurvariatie en soorten(vorming). LIMOSA 84 (2): 88-88.
De NOU-themadag van 26 Maart 2011,
gehouden in Naturalis te Leiden, behandelde
de bonte verzameling
(on)zichtbare kleuren die te bewonderen
zijn binnen het vogelrijk en de mogelijke
rol die variatie in kleur in soortsvorming
kan spelen. Er zijn vele soorten
vogels over de hele wereld met de
prachtigste verenkleden. De ene soort is
nog uitbundiger dan de andere. Maar
waar komen deze kleuren vandaan? En
is het verenkleed dat wij zien aan een
vogel ook wat zijn soortgenoten zien?
Kleuren bij vogels worden veroorzaakt
door pigmenten in de veren en/of door
de structuur ervan. Deze kleuren en
structuren kunnen veranderen gedurende
het leven van een vogel, maar ze
kunnen ook variƫren tussen seizoenen
en tussen mannen en vrouwen. De kleur
van het verenkleed is niet alleen belangrijk
voor camouflage, maar kan ook
een sexueel signaal zijn dat een rol speelt
bij de partnerkeuze. Daarmee kan de
grote variatie in de kleur van het verenkleed
ook een belangrijke rol spelen bij
de vorming van nieuwe vogelsoorten.
De dag werd ingeleid door Berber de
Jong (Universiteit Groningen), waarna
er verhalen volgden over Aziatische
Baardvogels (Robert-Jan den Tex, Uppsala,
Zweden), 'bonte' kraaien (Jelmer
Poelstra, Uppsala, Zweden) en Koolmezen,
(Ann Geens, Universiteit Antwerpen,
Belgiƫ). Hieronder volgen samenvattingen
van de lezingen van Jelmer
Poelstra en Ann Geels. Na de interessante verhalen konden
de deelnemers aan de themadag de variatie
in verenkleden zelf in ogenschouw
nemen tijdens een rondleiding door een deel van de collectie van Naturalis, onder
begeleiding van de curator Steven
vd Meije. Aangezien Naturalis in een
grootschalige reorganisatie verwikkeld
was konden we slechts een enkel compartiment
bezoeken, maar gelukkig
mochten we wel uit andere delen van de
collectie een aantal interessante specimens
verzamelen. Een 50-tal geinteresseerden
werd door Jelmer Poelstra uitgebreid
ingelicht over de variatie in
verenkleed bij Bonte en Zwarte Kraaien.
Ann Geens was helaas verhinderd, maar
Robert-Jan den Tex bleek moeiteloos de
koolmeesmaterie te kunnen behandelen
en een groot aantal ondersoorten
van de Shetland eilanden tot aan Java
en Sumatra passeerde de revue. Tijdens
het tweede deel van de excursie verdiepten
we ons meer in de verborgen
variatie in verenkleed, en werden met
behulp van UV-licht en fluorescentietechnieken
van een groot aantal soorten
voor het menselijk oog onzichtbare patronen
zichtbaar gemaakt.
[pdf alleen voor leden] [english summary]
|