(2012) Recensie: Mikkola M, 2012 Owls of the World A Photographic Guide. LIMOSA 85 (4): 191-191.

Owls of the World A Photographic Guide H. Mikkola 2012. C. Helm / Bloomsbury. ISBN 9781408130285. Harde kaft, 512 pp. Prijs £ 35,-.

De uit Finland afkomstige Heimo Mikkola is een bekende uilenexpert. In 1985 verscheen van zijn hand al Owls of Europe, in de Poyser-reeks. En hij heeft, naast 40 jaar onderzoek aan verschillende soorten uilen, zo'n 128 landen bezocht op zoek deze en andere nachtvogels. Afgelopen zomer verscheen bij C. Helm (tegenwoordig onderdeel van uitgeverij Bloomsbury) van hem een nieuwe titel over deze enigmatische vogelgroep.
      Het belangrijkste recente werk over de uilen van de wereld is natuurlijk A guide to the owls of the world (König, Weick & Becking 1999 & 2008). Maar waar in die boeken de nadruk ligt op het beschrijven van alle uilen en hun kleden en ondersoorten, naast een zo volledig mogelijke tekst die de ecologie van de soorten schetst, is dit nieuwe boek, zoals de titel al zegt, vooral een plaatjesboek. Dat is overigens geen diskwalificatie, want Mikkola slaagt heel goed in deze opzet.
      In 10 inleidende hoofdstukken wordt uitgebreid ingegaan op o.a. de anatomie en de ecologie van uilen. Laatstgenoemd hoofdstuk biedt bijvoorbeeld verhandelingen over onderwerpen zoals geluiden, kleurfasen en leeftijdsbepaling, rui, voedsel en jachttechnieken, gedrag en interspecifieke agressie, broeden en veplaatsingen. Dit zijn korte, maar bondige (en zeker interessante) teksten, maar het zijn de vele prachtige foto's die de show stelen. De bijschriften daavan zijn nuttige aanvullingen op de tekst. Vervolgens zijn er hoofdstukken die ingaan op biogeografie en taxonomie van uilen, gevolgd door een zeer interessant deel over de relaties tussen uilen en mensen. Uilen hebben immers al eeuwenlang een bijzondere betekenis in verschillende culturen, van de voorboden van slecht nieuws tot symbolen van wijsheid (maar ook van stupiditeit). Uilen worden ook relatief vaak afgebeeld in hyrogliefen en andere oude teksten, zowel uit de Oude als de Nieuwe Wereld. Dat ze ook worden gebruikt in traditionele geneeswijzen, wordt duidelijk uit een tabel met ziekten en in welke cultuur men daar welk onderdeel van een uil voor gebruikt(e). Uilen worden nog steeds omringd door bijgeloof, en een vergelijking tussen associaties die mensen in Finland en Mexico hebben met uilen laat hierin opvallend weinig verschillen zien. In de laatste inleidende hoofdstukken komen bescherming en uitgestorven uilen aan bod. 75 soorten uilen worden in hun voortbestaan bedreigd, vrijwel allemaal door habitatverlies (lees: het kappen van bossen).
      Dan volgen de soortteksten. Taxonomische ontwikkelingen gaan ook bijuilen snel. Zo onderscheidden König et al. (1999) nog 212 soorten, in de herziene uitgave in 2008 was dat al opgelopen tot 250. Ook de huidige titel maakt gewag van 249 soorten, en volgt daarbij grotendeels König et al. (2008). De taxonomie gevolgd in deze werken vindt nog niet overal weerklank, maar vraagt wel aandacht voor nieuwe, vaak zeldzame taxa, waarvan een aantal zelfs nog niet eens formeel beschreven zijn. Zo ziet Mikkola de vorm van de (Amerikaanse) Kerkuil die op Curaçao voorkomt als een zelfstandige soort, en zijn we in Nederland daarmee dus een endeem rijker. Endemisme is overigens vooral goed ontwikkeld in geslachten met een wijde verspreiding, die ook nog eens vele eilanden beslaat, zoals bij de 'dwergooruilen' Otus en Megascops. Vooral van eerstgenoemd geslacht worden nog geregeld nieuwe soorten, vaak eiland-endemen in Zuidoostelijk Azië, beschreven of worden voormalige ondersoorten gepromoveerd tot soortstatus.
      Zoals de titel al aangeeft, is het boek vooral een fotoboek, en dus is van iedere soort minstens één foto weergegeven. Bij zeer zeldzame soorten gaat het dan om record shots van matige kwaliteit, of zelfs foto's van de museumbalg. Van algemene of bekende soorten, en/of soorten met meerdere ondersoorten, zijn vaak verschillende foto's afgedrukt. In totaal zijn het er meer dan 750, vaak van uitstekende kwaliteit. Opvallend voor een determinatiegids, wat het boek toch pretendeert te zijn, is dat zeer weinig vluchtfoto's zijn weergegeven. Naast de foto's is steeds een soorttekst te vinden, die kort ingaat op herkenning, biotoop, status, geluid, voedsel, verspreiding en gelijkende soorten. Ook wordt bij iedere soort een verspreidingskaart gepresenteerd (vaak ontleend aan König et al.). Hoewel summier zijn de soortteksten wel up to date en to the point. Voor lezers die één van de werken van König et al. in hun bezit hebben voegen de teksten in het onderhavige boek niet heel veel toe. Maar alleen al vanwege de vele prachtige foto's is het voor uilenliefhebbers, en wie is dat nou eigenlijk niet, de aanschaf waard.

Recensie van Gert Ottens

[gratis pdf] [english summary]