DIJK VAN AJ, HAAN B DE, MESSEMAKER R & VERBIJ P (2012) Broedvogels van laagveenmoeras De Wieden in 2004 - 2011. LIMOSA 85 (4): 145-160.

Het laagveenmoerasgebied De Wieden in Noordwest- Overijssel geniet grote bekendheid om de kolonies van Purperreiger, Grote Zilverreiger, Aalscholver en Zwarte Stern en als broedgebied van Bruine Kiekendief, Roerdomp en weidevogels. Veel minder is bekend over de niet zo in het oog springende soorten zoals rietzangers, karekieten, rallen en vogels van moerasbos. Aan het begin van de 21e eeuw is het gelukt de broedvogelstand in De Wieden integraal te inventariseren. Hieruit blijkt dat moerasvogels de toon zetten, maar dat bosvogels een aanzienlijk deel van avifauna vormen en het aandeel weidevogels relatief gering is. Voor moerasvogels is De Wieden een van de belangrijkste gebieden in Nederland met meer dan 10% van de landelijke broedpopulatie van Purperreiger, Rietzanger, Snor, Watersnip en Zwarte Stern. Mede hierom is De Wieden aangemerkt als een belangrijk Europees natuurgebied, onderdeel van het Natura 2000 netwerk.

Tot in het begin van de jaren tachtig heeft de vogelrijkdom van De Wieden zich niet vertaald in grote vogelkundige bekendheid of in avifaunistisch onderzoek. In 1983-1995 kwam daarin verandering met onderzoek en rapportages van Veldkamp (1985, 1999a), maar daarna viel het onderzoek weer grotendeels stil, behoudens tellingen van kolonievogels en zeldzame broedvogels. Deels hangt dit samen met de ligging in een relatief dunbevolkte regio met weinig vogelkundigen, en met het feit dat vogels in moeras lastig zijn te inventariseren.
      Voor de beheerder van grote delen van De Wieden, de Vereniging Natuurmonumenten, is het onder andere voor de inrichting en het beheer belangrijk te weten waar precies welke broedvogelsoorten zitten en hoeveel. Dergelijke informatie was er van recente datum voornamelijk van een beperkt aantal soorten en deelgebieden (o.a. Brandsma 2011). Vanuit Sovon Vogelonderzoek Nederland is er voor de landelijke monitoring en in verband met instandhoudingsdoelen grote behoefte aan broedvogelinformatie uit het Natura 2000-gebied De Wieden (o.a. Sovon & cbs 2005). In 2003- 04 is het plan opgevat om in een periode van zes jaren de gehele Wieden op broedvogels te inventariseren met inzet van vrijwilligers, samen met en onder begeleiding van medewerkers van Natuurmonumenten en Sovon. In 2004-09 is dit plan uitgevoerd volgens de methode van het Broedvogel Monitoring Project (van Dijk 2004). In 2010 is een nieuwe inventarisatieronde van start gegaan, waarvan de resultaten vergeleken kunnen worden met die van de eerste ronde.
      Dit artikel geeft een overzicht van de aanpak en de resultaten en gaat in op de populatieomvang, verspreiding en biotoopkeuze van broedvogels. We beogen hiermee de kennisleemte in De Wieden te vullen en bij te dragen aan een voor broedvogels gunstige ontwikkeling van inrichting en beheer in dit belangrijke moerasgebied. Het is de bedoeling om in afzonderlijke publicaties langetermijntrends en effecten van beheermaatregelen te beschrijven.

[pdf alleen voor leden] [english summary]