HOOIJMEIJER J, G VAN DER BURG & J POUTSMA (2010) Watervogels en steltlopers langs de Friese IJsselmeerkust 1975-2000. LIMOSA 83 (2): 75-83.

Het ondiepe water van de Friese IJsselmeerkust staat bekend als één van de belangrijkste vogelgebieden van Nederland. Voor meer dan 20 soorten geldt dat hier jaarlijks minimaal 1% van de populatie verblijft. Maar om welke soorten gaat het en zijn daarin veranderingen opgetreden? Dit artikel geeft een overzicht van de aantalsontwikkelingen van 62 soorten watervogels en steltlopers in de periode 1975-2000. Ganzen, zwanen, Smienten en Lepelaars ging het voor de wind maar veel viseters en steltlopers kregen harde klappen.

Langs de Friese IJsselmeerkust ligt van de Afsluitdijk tot Lemmer een reeks natuurgebieden, die samen het 5000 ha grote natuurmonument 'Friese IJsselmeerkust' vormen (figuur 1). Na de afsluiting van de Zuiderzee in 1932 kwam een deel van de zandplaten en kwelders voor de kust permanent droog te liggen. Op deze plaatsen, de zogenaamde waarden, ontwikkelden zich uitgestrekte rietvelden, bloemrijke ruigten, moerasbos en natte graslanden. Het grootste deel van het gebied bestaat echter uit een brede, maximaal twee meter diepe oeverzone van het IJsselmeer. Het ondiepe water oefent jaarrond grote aantrekkingskracht uit op enorme aantallen foeragerende, ruiende en rustende steltlopers en watervogels. De geografische positie in de trek - route, de voedselrijkdom en de schaal maken het gebied voor veel soorten bijzonder aantrekkelijk. Het IJsselmeer vriest 's winters meestal niet geheel dicht en is daarom ook bijzonder in trek bij overwinterende watervogels uit Scandinavië, Oost-Europa en Rusland. Uit tellingen in de jaen zeventig en tachtig van de vorige eeuw bleek dat voor tenminste 20 soorten de zogenaamde 1%-norm werd overschreden, dat wil zeggen dat meer dan 1% van een biogeografische populatie van deze soorten op een bepaald moment aanwezig is in het gebied (Conventie van Ramsar 1971). Voornamelijk vanwege deze grote betekenis voor watervogels en steltlopers is het gebied in 1991 onder de werking van de Natuur beschermingswet geplaatst en valt het sinds 1998 ook onder de EU-Vogelrichtlijn. Eind jaren negentig zijn op initiatief van de beheerder van het gebied, It Fryske Gea, de tellingen vanaf het land geïntensiveerd en gecoördineerd om te kunnen beschikken over actuele gegevens voor beheer en beleid en om een vergelijking met de jaren tachtig mogelijk te maken. In dit artikel geven wij een overzicht van veranderingen in de maximale aantallen van de belangrijkste soorten in de periode 1975-2000. Uitge - breide achtergrond informatie over de natuurgebieden langs de Friese IJsselmeerkust is te vinden in het beheersplan (It Fryske Gea 2001).

[pdf alleen voor leden] [english summary]